آخرین به روز رسانی: دوشنبه 31 اردیبهشت 1403
آخرین به روز رسانی: دوشنبه 31 اردیبهشت 1403
شنبه 11 آذر 1402
کد خبر: 5962
تعداد بازدید: 212

منصوره رضوی

یادداشت| «عود»، هنری از هزاره‌­های تاریخ  

در تاریخ 30 نوامبر 2022 مصادف با نهم آذرماه 1401 عنصر فرهنگی «هنر ساختن و نواختن عود» توسط دو کشور ایران و سوریه به یونسکو پیشنهاد شد و در فهرست جهانی میراث ناملموس به عنوان پرونده‌ای چند ملیتی به ثبت رسید. 
منصوره رضوی، کارشناس ثبت میراث‌فرهنگی ناملموس خوزستان در یادداشتی نوشت: موسیقی جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر است که به عنصری فرهنگی و هنری در جامعه انسانی تبدیل یافته است. از دیدگاه انسان‌شناسی موسیقی اگرچه زیبا و گوش‌­نواز است، هنری با کارکردهای گوناگون به شمار می‌­رود. سرگرم‌کننده، ترکیب صداهای آوازی و ساز نشانه‌­ای برای بیان احساسات، زبان مشترکی برای صلح، دوستی و انسجام اجتماعی است.

به عقیده­ استیون میتن، باستان‌­شناس و نویسنده کتاب نئاندرتال‌های آوازخوان: «موسیقی علاوه بر این‌که در جامعه منسجم است، تقریباً چسبنده نیز است. موسیقی منجر به پیوند می­‌شود. پیوند بین مادر و کودک، پیوند بین گروه‌‌هایی که با هم کار می‌‌کنند یا برای هر هدف دیگری با هم هستند، به این معنی است که همه اعضای گروه با هم حرکت می­‌کنند و در نتیجه بر نیروی کار خود می­‌افزایند. حتی گفته می‌­شود که این موسیقی بود که در ایجاد چنین پیوندی نه تنها خانواده، بلکه خود جامعه را ایجاد کرد. بنابراین ممکن است همه هدف موسیقی انسجام باشد؛ انسجام بین یک خانواده و خانواده بعدی و در نتیجه ایجاد کل سازمان جامعه.

نوای موسیقی، الهام گرفته از صدای طبیعت است. سازها، منشأ طبیعی داشته‌اند و در طول هزاره‌­ها زنده ماندند. علف، نی، چوب درختان، استخوان، پوست حیوانات و پر پرندگان همه از ابتدایی‌­ترین ابزار و مواد در ساخت سازهای اولیه در جوامع بومی بوده­ و امروزه آن‌ها را به سازهایی مبدل ساخته که در فرهنگ جهانی شناخته شده‌‌اند. مهارت ساخت ساز عود و نواختن آن یکی از هزاران ابزار موسیقایی دنیا است که در فرهنگ ایران از این گذشته­ تاریخی عبور کرده و اگرچه تغییراتی به همراه داشته اما تا امروز پویایی خود را به رخ می‌‌کشد.

مطالعات باستان‌‌شناسی نشان می‌‌دهد که قدمت عود به چند هزار سال قبل، یعنی به تمدن سومر و شهر اور می‌‌رسد. نشانه­‌هایی از عود را می‌‍­توان در نقاشی­‌های ادوار تاریخی مشاهده کرد. این ساز از سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد در بین‌‌النهرین و از ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد در مصر مشابه داشته و شناخته شده بود. در قرن دهم میلادی به اروپا راه یافت و یکی از محبوب‌‌ترین سازهای اروپا در دوره رنسانس به شمار می‌‌رفت. پس از اسلام به دورترین نقاط جهان اسلام از چین تا اندلس راه یافت.

عود در خاورمیانه به ویژه در ایران محبوبیت بالایی دارد. امروزه این ساز در کشورهای غربی، شرق آفریقا و همچنین در شرق طرفداران خاص خود را دارد. خوارزمی در مفاتیح‌‌العلوم نام این ساز را «بربط» آورده و گفته که در اصل «برِبت» است به معنی سینه بت (مرغابی)، چرا که ظاهر آن شبیه به سینه و گردن مرغابی است؛ اگر چه برخی این دو را متفاوت و برخی تغییر یافته دانسته‌‌اند.

عود، سازی زهی مضرابی است. تعداد سیم‌‌ها در ادوار مختلف متفاوت بوده است. این ساز دارای دست‌ه­ای کوتاه و کاسه‌گلابی شکل است. در اندازه‌های گوناگون ساخته می‌شود که اندازه متداول و معمول همان عودهای ساخت ایران است. نمونه‌های ساخت کشورهای عربی دارای کاسه‌ای بزرگ و عودهای ترکیه کوچک و عودهای ایرانی متوسط است. دارای ده سیم یا پنج سیم جفتی است و البته در برخی مواقع استادان قالب‌شکنی کرده و دو یا یک سیم در قسمت پایین قبل از سیم دو به ساز اضافه می‌کنند. صدای این ساز بم‌ترین ساز میان سازهای زهی ایرانی است. در وصف صدای دلنواز عود و اهمیت این ساز در ادبیات شفاهی ایران و در اشعار شاعران کهن فارسی نیز به فراوانی یاد شده است:

ز باده خوردن پنهان ملول شد حافظ / به بانگ بربط و نی رازش آشکار کنم
دانی که چنگ و عود چه تقریر می‌کنند /  پنهان خورید باده که تعزیر می‌کنند (حافظ)

از ان لوریان برگزین ده هزار / نر و ماده بر زخم بربط سوار
به بربط چو بایست بر ساخت رود / برآورد مازندرانی سرود (شاهنامه)

ز هیچ باغ شنیدی نوای عود نواز / ز هیچ خانه شنیدی سرود رود سرای(فرخی) 

من هیچ ندانم که مرا آن که سرشت                   از اهل بهشت کرد یا دوزخ زشت
جامی و بتی و بربتی بر لب کشت                       این هر سه مرا نقد و ترا نسیه بهشت (خیام)

 عودنوازان بسیاری در ایران وجود دارند که صدای زیبای ساز خود را مدیون هنر ساخت سازندگانی هستند که با ذوق، سلیقه و مهارت سازی را می‌‌آفرینند. آقای مهران طالبی یکی از هنرمندان سازنده و نوازنده در خوزستان است که به این دانش شناخته شده است. او در کارگاهی واقع در آبادان به تولید ساز عود می‌‌پردازد و آثار خلق‌شده توسط خود را در سراسر ایران تا شهرهای تهران، کرج، شیراز، بوشهر و خارج از مرزهای ایران نیز ارسال کرده است.

مهارت طالبی در ساخت عود تا آنجاست که در سال ۱۳۹۸ با ساخت یک عود منحصر به‌فرد از چوب درخت صنوبر توانست به دلیل دارا بودن اصالت، مرغوبیت، نوآوری در طراحی و تولید نشان، مهر اصالت ملی را برای هنر باارزش خود به دست آورد. علاوه بر این اثر، ساخته‌‌های دیگری از مهران طالبی در سازهای دیگر نیز پیش از این نشان مرغوبیت و مهر اصالت ملی را دریافت کرده بود.
                
خوزستان زیبا عودسازی میراث‌فرهنگی میراث ناملموس میراث جهانی یونسکو یادداشت انسان‌شناسی باستان‌شناسی موسیقی مهر اصالت ملی منصوره رضوی

{{{BlockHeader}}}

گشت هنرجویان عکاس اهوازی در زیگورات چغازنبیل

امدادرسانی به ۴ زن گردشگر ‌مفقود در «کول خرسون» دزفول

نکوداشت مرحوم عباس نژادفتحی در شوشتر برگزار شد

اولین سرپرست پایگاه استانی محوطه باستانی جوبجی رامهرمز منصوب شد

گزارش تصویری| کارگاه آموزشی عروسک‌های باستانی و محلی خوزستان

آشناسازی کودکان خوزستانی با عروسک‌های باستانی و محلی خوزستان

گزارش تصویری| دیدار مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی با فعالان گردشگری خوزستان

راه اندازی گشت گروهی یگان حفاظت میراث فرهنگی در اهواز

تجلیل از شاعر پیشکسوت کُهن‌شهر شوشتر

دومین نشست نحوه تشکیل دبیرخانه‌ پرنده‌نگری کشور برگزار شد

میراث جهانی شوش، میزبان دانشجویان دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش

خط میخی و سفال‌گری در خانه سمن‌های اهواز آموزش داده شد

شورای شهر در تعامل کامل با میراث‌فرهنگی است/ ملی شدن گلیم ایذه باعث رشد اقتصاد خانواده محور می‌شود

ابطال مجوز یک شرکت خدمات مسافرتی و گردشگری در اهواز

گزارش تصویری| آیین افتتاح نمایشگاه عروسک های محلی اقوام ایرانی در ماهشهر

نمایشگاه نقشه‌های تاریخی خلیج‌ فارس در بندر ماهشهر

تجلیل از خادمان ستاد اجرایی خدمات سفر نوروز شهرستان شوشتر

گزارش تصویری| همایش بزرگداشت روز ملی خلیج فارس

گزارش تصویری| رزمایش و رژه دریایی در سواحل خوزستان به مناسبت روز ملی خلیج‌ فارس

گزارش تصویری| نشست تخصصی گردشگری مقاومت استان خوزستان با حضور معاون گردشگری کشور

تجلیل مدیرکل میراث‌فرهنگی خوزستان از عوامل ستاد سفر نوروز شهرستان دزفول

تقدیر عزت‌الله ضرغامی از مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان

فرمانده بسیج اداره‌کل جزو فرماندهان برتر وزارت میراث‌فرهنگی شد

تخریب چهار ساخت و ساز غیرمجاز در عرصه محوطه باستانی شهر ارجان بهبهان

آبادان و خرمشهر میزبان ۱۷۰ گردشگر از اندونزی خواهد بود

اینفلوئنسرهای طرح «سلام ایران» به خوزستان می‌آیند/ لزوم استفاده از توان ذینفعان صنعت گردشگری برای توسعه گردشگری خارجی

برگزاری نشست تعاملی مدیرکل میراث‌فرهنگی خوزستان با فرمانده انتظامی فراجا در استان

اختصاص اعتبار برای بازسازی «قلعه‌کوران» اندیمشک

گزارش تصویری| گردهمایی بزرگ اقوام ایرانی در ایذه

گزارش تصویری| پرنده‌نگری در میراث جهانی شوش

تماس با ما

اهواز ، خیابان امام شرقی، نبش سلطانی، اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خوزستان
 
پست الکرونیک : ICT_khouzestan@mcth.ir
 
06135530381-5
06135530376-7
نظر شما درباره سایت ما چیست ؟

عالی(444)
54%
متوسط(78)
9%
ضعیف(301)
37%

آراء ثبت شده: 824

زمان شرکت در این نظرسنجی به پایان رسیده است.

ما را دنبال کنید

در شبکه های اجتماعی ما را دنبال کنید

 
کلیه حقوق مادی و معنوی سایت برای روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خوزستان محفوظ می باشد.
طراحی و پیاده سازی: راد وب